Bij 120 woningen, van rijtjeshuis tot vrijstaand, werd gedurende drie winters het gas- en elektriciteitsverbruik bijgehouden. Twee winters voordat de hybride warmtepomp werd geïnstalleerd en afgelopen winter werd het energieverbruik gemeten. Gemiddeld werd in de woningen 75 procent gas bespaard. Ondanks een gestegen elektriciteitsrekening was de financiële besparing zo’n 1000 euro, en als het prijsplafond er niet was geweest zelfs 1250 euro. Het gemiddelde gasverbruik daalde van 1850 kubieke meter naar 475 kuub, terwijl er 2360 kWh meer elektriciteit werd verbruikt.

De resultaten worden woensdag gepresenteerd op het congres Hybride in de warmtetransitie in Utrecht, waar gemeenten en woningcorporaties met elkaar praten over het terugdringen van aardgasgebruik.

Niet ieder huis bespaarde evenveel. Sommige huishoudens schoten door naar meer dan 90 procent gasbesparing, andere bleven hangen op net 40 procent. Om meer inzicht te krijgen worden de metingen nog een jaar voortgezet. De onderzoekers denken dat de installaties met de minste besparing niet goed ingesteld waren en dat bij een betere afregeling gemiddeld 80 procent gasbesparing haalbaar is.

Er zit één grote kanttekening bij het onderzoek: de oorlog in Oekraïne. Door de fors gestegen energieprijzen gingen huishoudens sowieso al zuiniger aan doen. En als het niet om het geld ging, werd toch op het energieverbruik gelet om de oorlogskas van Poetin niet te spekken. Als die besparing wordt meegerekend, komt de bezuiniging door de hybride warmtepomp in de praktijktest op 70 procent uit. ,,daarmee doen ze het iets beter dan gedacht. Milieu Centraal ging altijd uit van 60 procent’’, zegt Rick Bruins van de Nederlandse Verwarmingsindustrie en fabrikant Remeha. ,,en wat vooral belangrijk is: in ieder type woning uit ieder bouwjaar is een besparing mogelijk, blijkt uit de test.” Gemiddeld waren de woningen in de praktijktest 45 jaar oud.

Een hybride warmtepomp inclusief installatie kost ongeveer 4000 euro, de subsidie van het rijk is daar al vanaf. Met een besparing van 1000 euro per jaar is de terugverdientijd voor een gemiddeld huis vier winters. Maar er zijn dus grote verschillen. ,,we willen zo veel inzicht krijgen dat een installateur precies kan vertellen hoe het bij jouw woning zit.’’

Doel is dat de aannames en theoretische besparingen zo veel mogelijk uit de offertes verdwijnen en de consument vooraf inzicht krijgt wat een warmtepomp voor het energieverbruik van zijn woning betekent.

De gebruikte hybride warmtepompen zijn allemaal van het type lucht-water en van alle bekende merken. Uit de buitenlucht wordt met een grote kast met ventilator aan de gevel of in de tuin warmte uit de buitenlucht gehaald en die wordt afgegeven aan de centrale verwarming. De cv-ketel blijft dienst doen voor de echt koude dagen en voor het warme water.

Het project wordt in opdracht van de rijksoverheid uitgevoerd. Ook VNI (de verwarmingsindustrie), Techniek Nederland (de installateurs) en de universiteiten in Utrecht en Twente doen mee aan de praktijkproef. Er zijn reguliere warmtepompen gebruikt en niet het nieuwste van het nieuwste, soms werd een nieuwe cv-ketel geplaatst, soms bleef de oude ketel dienst doen. Een aantal huizen had vloerverwarming, andere weer alleen radiatoren.

,,De metingen zijn gedaan bij een dwarsdoorsnede van de Nederlandse huizen. Alleen de appartementen hebben niet meegedaan’’, zegt Rick Bruins van de Nederlandse Verwarmingsindustrie en fabrikant Remeha. Hybride warmtepompen worden vanaf 2026 verplicht als de ketel wordt vervangen. Wie in een appartement woont, is vrijgesteld van de verplichting, omdat er meestal geen ruimte is voor de buitenunit.

Besparingen zijn mogelijk doordat een warmtepomp een veel hoger rendement heeft dan een cv-ketel. Maar veel wordt ook bespaard doordat een warmtepomp werkt met lagere temperaturen van het verwarmingssysteem. Er blijkt veel warmte via muren en ramen weg te lekken als radiatoren loeiheet worden, meer dan wanneer er op lagere temperaturen wordt verwarmd zoals een warmtepomp doet. ,,Zo’n stukje radiatorfolie aan de muurzijde om nu al dat verlies te verminderen is dus een heel goed idee’’, zegt Bruins. En de temperatuur van het water van de cv-ketel naar maximaal 60 graden Celsius zetten levert ook besparing op.

Veel hangt af van de manier waarop de warmte wordt afgegeven aan de woning. ,,Bij een van de huizen bleek de radiator op de vloer te staan, die kon zijn warmte niet kwijt en de cv-ketel bleef maar branden.’’ Andere deelnemers maakten er een sport van zo min mogelijk gas te gebruiken en lieten de warmtepomp álles doen, maar bij heel lage temperaturen is het financieel gunstiger om de gasketel wat harder te laten branden.

Wie een warmtepomp heeft, kan kiezen: of zo veel mogelijk geld besparen of zo veel mogelijk gas besparen. Wie voor het laatste kiest, zal zien dat de elektriciteitsrekening hoog wordt, de meeste warmtepompen doen het slechter dan een cv-ketel als het buiten rond het vriespunt is.

Wie voor de laagste kosten kiest, kan de prijs van een kubieke meter gas en een kilowattuur stroom invoeren en het systeem kijkt wat de goedkoopste oplossing is. Tussen de 0 en 4 graden geeft de hybride warmtepomp het op en gaat de cv-ketel weer branden. Bruins: ,,Fabrikanten zijn nu bezig met pilots om dat systeem te koppelen aan dynamische prijzen van energie. Als de elektriciteit goedkoop is, wordt er elektriciteit gebruikt en als de gasprijs gunstiger is, gaat de cv-ketel weer aan het werk.’’